IDEAŁ TEREZJAŃSKI
Duchowość Karmelu Terezjańskiego, jak również charyzmat, jakim żyją mniszki Karmelitanki Bose, stanowi pierwotny ideał Karmelu zawarty w Regule św. Alberta, odczytany na nowo i zinterpretowany w sposób charyzmatyczny przez Założycieli Karmelu Terezjańskiego – św. Teresę od Jezusa i św. Jana od Krzyża, którzy przekazali zakonowi dziedzictwo swego mistycznego doświadczenia Boga i Kościoła. Charakter pustelniczy, eremicki: nieustanna modlitwa w samotności i milczeniu oraz ewangelicznym, surowym ubóstwie i wyrzeczeniu, przeżywany jest w małych wspólnotach, złączonych radosną siostrzaną komunią. Karmelitanki Bose są pustelnicami, które żyją razem.
Św. Teresa pozostawiła swym synom i córkom przebogate doświadczenie życia modlitwy rozumianej jako przeżywanie przyjaźni z Bogiem. Terezjańskie rozumienie modlitwy bardzo dobrze oddają słowa św. Teresy zapisane przez nią w Księdze życia: „Modlitwa myślna jest niczym innym – moim zdaniem – jak nawiązywaniem przyjaźni, wielokrotnym podejmowaniem nawiązywania jej sam na sam z Tym, o którym wiemy, że nas miłuje” (Ż 8, 5). Modlitwa rozumiana jako przeżywanie przyjaźni z Bogiem nie może być więc jedynie aktem, czy nawet sumą aktów modlitewnych, choćby najczęstszych i najdłuższych (aczkolwiek one też są konieczne!), lecz jest głęboką relacją rozciągniętą na całe życie człowieka i przemieniającą je. Takie rozumienie modlitwy jest bardzo wymagające, a jednocześnie bardzo wyzwalające. Tutaj rozjaśnia się również tajemnica umiłowania człowieczeństwa Chrystusa w duchowości terezjańskiej. Przyjaźń to bardzo konkretna relacja z osobą w całej jej integralnej rzeczywistości. Osoba Chrystusa z całą realnością swego człowieczeństwa i wszystkimi jego tajemnicami zajmuje bardzo ważne miejsce w duchowości Karmelu.
Słowo „przyjaźń” stanowi klucz do zrozumienia duchowego dziedzictwa św. Teresy. Klucz podwójny: definiuje modlitwę jako oblubieńczą relację z Bogiem oraz wskazuje na komunię braterską życia wspólnotowego – bo tak właśnie chciała, by siostry przeżywały swoje życie wspólnotowe. Głęboka przyjaźń, komunia we wspólnym przeżywaniu Boga i drogi do zjednoczenia z Nim jest ideałem wspólnoty terezjańskiej. Tę podwójną dialektykę przyjaźni odzwierciedla w sobie plan dnia Karmelitanek Bosych, w którym wyznaczone są po dwie godziny zarówno na modlitwę kontemplacyjną w chórze zakonnym (kaplicy mniszek), jak i na rekreację rozumianą jako radosne siostrzane spotkanie. Punktem centralnym jest Eucharystia łącząca te dwa wymiary: siostry zgromadzone wokół Chrystusa jednoczą się z Nim i między sobą w Jego Paschalnej Ofierze. Jest to proste odzwierciedlenie ewangelicznej tajemnicy Królestwa Bożego, rozumianego jako jedność z Bogiem i drugim człowiekiem. O tę jedność Chrystus modlił się przed swoją odkupieńczą męką: „Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno. Ja w nich, a Ty we Mnie” (J 17, 21. 23a). Zatem przyjaźń w rozumieniu terezjańskim staje się włączeniem i uczestnictwem w Komunii Trynitarnej. To jest pełnia i tę pełnię Karmel stara się przeżywać na ziemi.
A wszystko to św. Teresa ukierunkowała na służbę Kościołowi. Święta żyjąc w dobie Reformacji, szczególnie mocno przeżywała zranioną jedność Kościoła i potrzebę jego autentycznej reformy. Pojawienie się nowych areopagów misyjnych, wskutek szesnastowiecznych odkryć nieznanych ziem spowodowało u niej głębokie przeżycie tajemnicy dusz oczekujących na włączenie w Mistyczne Ciało Chrystusa. Dlatego św. Teresa wyznaczyła swoim córkom jako intencję ich życia modlitwę za kapłanów, teologów, misje oraz o jedność Kościoła – podkreślając to tak dobitnie, że, jak pisze, „jeśli ich modlitwy, ofiary i życie nie są temu poświęcone, nie osiągają celu, dla którego Bóg je zgromadził” (Konstytucje K. B. nr 5).
Istotnym elementem charyzmatu Karmelitanek Bosych jest klauzura, czyli zamknięta przestrzeń, w której mniszki prowadzą swoje życie. Jest to klauzura papieska, a więc określona przez przepisy Kościoła i stanowi najsurowszy w Kościele rodzaj takiego odosobnienia. Odgrywa ona rolę służebną względem wartości, o których była mowa powyżej i posiada wielowymiarowe znaczenie. Klauzura – oddzielenie od świata murami i kratami, w sposób symboliczny ukazuje całkowitość oddania Karmelitanki Bosej. W swym wymiarze ascetycznym umożliwia ofiarę ze swobody i kontaktów międzyludzkich. Przede wszystkim jednak stwarza uprzywilejowaną przestrzeń, klimat ciszy i odosobnienia konieczne do prowadzenia życia nieustannej modlitwy. Karmelitanki bardzo kochają to swoje „sam na sam” z Bogiem. Nie zamyka ich ono jednak na sprawy tego świata, lecz stwarza przestrzeń przenikania, zstępowania Boga we wszystkie jego sprawy. Umieszcza Karmelitankę Bosą w samym sercu Kościoła, jak mówiła św. Teresa od Dzieciątka Jezus. Rozumieją to dobrze ludzie tak często przynoszący swe intencje, cierpienia i nadzieje do krat Karmelu, ufając, że przez modlitwę Karmelitanek znajdą one swe rozwiązanie w Bogu.
Mniszki nie zajmują się żadną działalnością apostolską. Jedyną formą apostolstwa Karmelitanki Bosej jest modlitwa i ofiara za Kościół.
Bracia Karmelici Bosi, uczestnicząc wraz z siostrami we wspólnym charyzmacie Karmelu, dodają do niego również wymiar czynnego apostolstwa. Służą swym siostrom braterską i duchową pomocą oraz podejmują różnorodną pracę kapłańską i apostolską, świadcząc o wartości modlitwy i prowadząc ludzi do zjednoczenia z Bogiem.
Duchowość Karmelu Terezjańskiego, jak również charyzmat, jakim żyją mniszki Karmelitanki Bose, stanowi pierwotny ideał Karmelu zawarty w Regule św. Alberta, odczytany na nowo i zinterpretowany w sposób charyzmatyczny przez Założycieli Karmelu Terezjańskiego – św. Teresę od Jezusa i św. Jana od Krzyża, którzy przekazali zakonowi dziedzictwo swego mistycznego doświadczenia Boga i Kościoła. Charakter pustelniczy, eremicki: nieustanna modlitwa w samotności i milczeniu oraz ewangelicznym, surowym ubóstwie i wyrzeczeniu, przeżywany jest w małych wspólnotach, złączonych radosną siostrzaną komunią. Karmelitanki Bose są pustelnicami, które żyją razem.
Św. Teresa pozostawiła swym synom i córkom przebogate doświadczenie życia modlitwy rozumianej jako przeżywanie przyjaźni z Bogiem. Terezjańskie rozumienie modlitwy bardzo dobrze oddają słowa św. Teresy zapisane przez nią w Księdze życia: „Modlitwa myślna jest niczym innym – moim zdaniem – jak nawiązywaniem przyjaźni, wielokrotnym podejmowaniem nawiązywania jej sam na sam z Tym, o którym wiemy, że nas miłuje” (Ż 8, 5). Modlitwa rozumiana jako przeżywanie przyjaźni z Bogiem nie może być więc jedynie aktem, czy nawet sumą aktów modlitewnych, choćby najczęstszych i najdłuższych (aczkolwiek one też są konieczne!), lecz jest głęboką relacją rozciągniętą na całe życie człowieka i przemieniającą je. Takie rozumienie modlitwy jest bardzo wymagające, a jednocześnie bardzo wyzwalające. Tutaj rozjaśnia się również tajemnica umiłowania człowieczeństwa Chrystusa w duchowości terezjańskiej. Przyjaźń to bardzo konkretna relacja z osobą w całej jej integralnej rzeczywistości. Osoba Chrystusa z całą realnością swego człowieczeństwa i wszystkimi jego tajemnicami zajmuje bardzo ważne miejsce w duchowości Karmelu.
Słowo „przyjaźń” stanowi klucz do zrozumienia duchowego dziedzictwa św. Teresy. Klucz podwójny: definiuje modlitwę jako oblubieńczą relację z Bogiem oraz wskazuje na komunię braterską życia wspólnotowego – bo tak właśnie chciała, by siostry przeżywały swoje życie wspólnotowe. Głęboka przyjaźń, komunia we wspólnym przeżywaniu Boga i drogi do zjednoczenia z Nim jest ideałem wspólnoty terezjańskiej. Tę podwójną dialektykę przyjaźni odzwierciedla w sobie plan dnia Karmelitanek Bosych, w którym wyznaczone są po dwie godziny zarówno na modlitwę kontemplacyjną w chórze zakonnym (kaplicy mniszek), jak i na rekreację rozumianą jako radosne siostrzane spotkanie. Punktem centralnym jest Eucharystia łącząca te dwa wymiary: siostry zgromadzone wokół Chrystusa jednoczą się z Nim i między sobą w Jego Paschalnej Ofierze. Jest to proste odzwierciedlenie ewangelicznej tajemnicy Królestwa Bożego, rozumianego jako jedność z Bogiem i drugim człowiekiem. O tę jedność Chrystus modlił się przed swoją odkupieńczą męką: „Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno. Ja w nich, a Ty we Mnie” (J 17, 21. 23a). Zatem przyjaźń w rozumieniu terezjańskim staje się włączeniem i uczestnictwem w Komunii Trynitarnej. To jest pełnia i tę pełnię Karmel stara się przeżywać na ziemi.
A wszystko to św. Teresa ukierunkowała na służbę Kościołowi. Święta żyjąc w dobie Reformacji, szczególnie mocno przeżywała zranioną jedność Kościoła i potrzebę jego autentycznej reformy. Pojawienie się nowych areopagów misyjnych, wskutek szesnastowiecznych odkryć nieznanych ziem spowodowało u niej głębokie przeżycie tajemnicy dusz oczekujących na włączenie w Mistyczne Ciało Chrystusa. Dlatego św. Teresa wyznaczyła swoim córkom jako intencję ich życia modlitwę za kapłanów, teologów, misje oraz o jedność Kościoła – podkreślając to tak dobitnie, że, jak pisze, „jeśli ich modlitwy, ofiary i życie nie są temu poświęcone, nie osiągają celu, dla którego Bóg je zgromadził” (Konstytucje K. B. nr 5).
Istotnym elementem charyzmatu Karmelitanek Bosych jest klauzura, czyli zamknięta przestrzeń, w której mniszki prowadzą swoje życie. Jest to klauzura papieska, a więc określona przez przepisy Kościoła i stanowi najsurowszy w Kościele rodzaj takiego odosobnienia. Odgrywa ona rolę służebną względem wartości, o których była mowa powyżej i posiada wielowymiarowe znaczenie. Klauzura – oddzielenie od świata murami i kratami, w sposób symboliczny ukazuje całkowitość oddania Karmelitanki Bosej. W swym wymiarze ascetycznym umożliwia ofiarę ze swobody i kontaktów międzyludzkich. Przede wszystkim jednak stwarza uprzywilejowaną przestrzeń, klimat ciszy i odosobnienia konieczne do prowadzenia życia nieustannej modlitwy. Karmelitanki bardzo kochają to swoje „sam na sam” z Bogiem. Nie zamyka ich ono jednak na sprawy tego świata, lecz stwarza przestrzeń przenikania, zstępowania Boga we wszystkie jego sprawy. Umieszcza Karmelitankę Bosą w samym sercu Kościoła, jak mówiła św. Teresa od Dzieciątka Jezus. Rozumieją to dobrze ludzie tak często przynoszący swe intencje, cierpienia i nadzieje do krat Karmelu, ufając, że przez modlitwę Karmelitanek znajdą one swe rozwiązanie w Bogu.
Mniszki nie zajmują się żadną działalnością apostolską. Jedyną formą apostolstwa Karmelitanki Bosej jest modlitwa i ofiara za Kościół.
Bracia Karmelici Bosi, uczestnicząc wraz z siostrami we wspólnym charyzmacie Karmelu, dodają do niego również wymiar czynnego apostolstwa. Służą swym siostrom braterską i duchową pomocą oraz podejmują różnorodną pracę kapłańską i apostolską, świadcząc o wartości modlitwy i prowadząc ludzi do zjednoczenia z Bogiem.